Witajcie,
W dzisiejszym wpisie postaram się wam przybliżyć problem tego, czym jest filozofia, a także tego, jak filozofię można rozumieć.
Filozofia to dziedzina wiedzy, którą zdefiniować jest bardzo trudno.
Dlatego na przestrzeni wieków powstało wiele określeń filozofii nie rzadko ze sobą sprzecznych.
Źródłem tych sprzeczności jest fakt, że wielu badaczy nie jest zgodnych co do tego, czym tak naprawdę filozofia powinna się zajmować i czy w ogóle można ją określać jako naukę.
Problemy te wynikają między innymi z długiej tradycji filozofii, która na różnych etapach swojej historii zajmowała się różnymi zagadnieniami.
Dodatkowo zdefiniowanie filozofii utrudniają utrwalone w społeczeństwie stereotypy będące przyczyną nienajlepszej sławy tej dziedziny wiedzy.
I tak potocznie, lecz nie właściwie rozumie się filozofię jako dziedzinę nudną i oderwaną od rzeczywistości.
Jest to błędne rozumienie terminu filozofia, czego dowodem może być na przykład etyka, która jest dziedziną filozoficzną, a jednocześnie jako nauka o moralności pełni niezwykle istotną rolę w społeczeństwie.
Drugie niewłaściwe rozumienie filozofii dotyczy pojęcia filozofowania jako mędrkowania w negatywnym tego słowa znaczeniu. Filozof jest tutaj pojęty jako ktoś przemądrzały, kto ma bardzo wysokie mniemanie o sobie, mimo, że jego wiedza nie jest wcale tak ogromna, albo też nie potrafi jej przekazać w kulturalny sposób.
Często słyszymy więc pogardliwe zdania w stylu: przestań już filozofować, lub znalazł się filozof.
Jeszcze jednym błędnym rozumieniem terminu filozofia jest sytuacja, w której mówimy, że ktoś ma swoją filozofię czegoś. Zwykle mamy wtedy na myśli nie filozofię, a światopogląd, albo ewentualnie ideologię.
Między światopoglądem, filozofią, a ideologią istnieją natomiast zasadnicze różnice.
Światopogląd możemy zdefiniować jako zespół przekonań, twierdzeń, ocen i norm, który dla posiadaczy światopoglądu stanowi spójny i całościowy obraz rzeczywistości, porządkujący ich postępowanie wobec siebie i innych.
Ideologię z kolei można określić jako doktrynę postępowania pewnej grupy społecznej, podyktowaną osobistymi interesami tej grupy.
Jak w takim razie możemy zdefiniować filozofię?
Po pierwsze niektórzy mówią, że filozofia jest pewnym sposobem życia.
Takie rozumienie filozofii jest charakterystyczne dla wielu myślicieli starożytnych, dla których wiedza teoretyczna jest Tylko środkiem do osiągnięcia najważniejszego życiowego celu, jakim jest życie w zgodzie z naturą i moralnością.
po drugie, filozofię możemy rozumieć jako umiłowanie mądrości. Jest to definicja etymologiczna, czyli wywodząca
się z samego znaczenia terminu, ponieważ filozofia w dosłownym tłumaczeniu z greki oznacza właśnie umiłowanie
mądrości.
Inni definiują filozofię jako krytyczną postawę wobec rzeczywistości.
Krytyczną, a nie krytykancką.
Jest to ważne rozróżnienie, ponieważ często słowo krytyczny rozumiemy negatywnie, jako wiążący się ze skrytykowaniem czegoś, wyrażeniem niezbyt pozytywnej opinii.
W naukach społecznych i humanistycznych krytyczny tym czasem oznacza tyle co rzetelny, obiektywny, nie uzależniony od poza poznawczych czynników takich jak sympatie, antypatie, czy osobiste interesy.
Jeszcze inni uważają filozofię za naukę, ale jest to dyskusyjne stanowisko.
Po pierwsze dlatego, że wspomniana już przeze mnie w tym wpisie wielość problemów poruszanych przez filozofię, sprawia, że praktycznie niemożliwe jest jednoznaczne zaklasyfikowanie jej do jakiejś grupy nauk: na przykład nauk ścisłych, humanistycznych, czy społecznych.
Po drugie, analizując pojęcie nauki, badacze wskazują, że wyróżnia się cztery podstawowe jego składniki.
Każda nauka musi zatem mieć określoną metodę, cel, aspekt i przedmiot.
I tu mamy problem.
Można bowiem wyróżnić w filozofii cel, którym podobnie, jak w naukach będzie wiedza, określone metody, a nawet przedmiot, chociaż już z tym można mieć pewną trudność.
Ostatecznie możemy jednak stwierdzić, że przedmiotem, tym, co bada filozofia jest ogólnie pojęta rzeczywistość. Mamy jednak problem z aspektem, ponieważ filozofia dokonuje ogólnej refleksji nad światem, nie ograniczając się tylko do jego wycinków.
Z tego powodu wielu badaczy uznaje filozofię za pewną metanaukę, zastanawiającą się nad poprawnością założeń i metod samej nauki.
Jeszcze inni, ci, którzy uznają filozofię mimo wszystko za naukę, wyodrębniają specjalną grupę nauk, tak zwanych nauk filozoficznych.
Do tej grupy zaliczają się wszystkie wyodrębniane współcześnie dyscypliny filozoficzne, których jest bardzo dużo.
Do najważniejszych dyscyplin filozofii zaliczamy: ontologię, czyli naukę o bycie. Ontolodzy zastanawiają się nad odpowiedziami na pytania o to, co istnieje, w jaki sposób istnieje i tak dalej.
Drugim ważnym działem filozofii jest epistemologia: nauka o poznaniu. Bada ona samo poznanie, czym ono jest, co to znaczy, że coś poznajemy, czy w ogóle możemy coś poznać obiektywnie, jakie są granice poznania.
Oprócz tego można też wymienić aksjologię – naukę o wartościach, w skład której wchodzi etyka – nauka o moralności, o tym, co jest dobre, a co złe i estetyka – nauka o pięknie.
Mamy także filozofię przyrody, filozofię polityki zajmującą się rozważaniami nad tym, czy istnienie takiego tworu jak państwo jest potrzebne i dlaczego. Filozofowie polityki zastanawiają się również nad odpowiedzią na pytanie, jaki ustrój państwa jest najlepszy?
Jest też antropologia filozoficzna dotycząca rozważań nad samym człowiekiem i jego miejscem w świecie.
Ostatnią dyscypliną, jaką chciałbym wymienić jest filozofia religii będąca dziedziną filozoficzną zajmującą się analizą pytań intelektualnych, które rodzą się z rozważań nad poglądami religijnymi.
Tłumacząc z polskiego na nasze, filozofia religii dotyczy pytań o to, czy bóg istnieje, jakie są dowody za jego istnieniem, lub za nieistnieniem, czy objawienie jest wiarygodnym źródłem wiedzy o świecie, a także wielu innych.
Oczywiście dziedzin filozoficznych jest znacznie więcej, a spór dotyczący tego, jaki status ma filozofia jako dziedzina wiedzy pozostaje nierozstrzygnięty, ale chyba trzeba już kończyć ten przydługi, nudnawy wpis. )
Jeśli ktoś miałby jakieś pytania, czy uwagi, to oczywiście zapraszam do komentowania.
No i napiszcie, czy taka tematyka w ogóle jest dla kogoś interesująca. )
Do następnego wpisu
Zmodyfikowany