Witajcie,
Tekst, który postanowiłem dzisiaj tutaj wkleić napisałem kiedyś w związku z pewnym projektem. Założeniem
tego projektu było, a właściwie jeszcze jest, napisanie książki składającej się z różnych tekstów napisanych
przez osoby niepełnosprawne. Celem przedsięwzięcia jest przede wszystkim pokazanie, że niepełnosprawność
nie musi wcale oznaczać, że życie osoby niepełnosprawnej stanie się mniej satysfakcjonujące, czy inspirujące.
I o tym właściwie mówi poniższy tekst. Jest to esej, w którym opisuje swoje podejście do niepełnosprawności
i dzielę się swoimi spostrzeżeniami na jej temat. Część z czytelników tego bloga miała już okazję zapoznać
się z tym tekstem. Mimo to zapraszam do komentowania i mam nadzieję, że esej ten skłoni do przemyśleń
zarówno tych, którzy już się z nim zapoznali, jak i tych, którzy przeczytają go po raz pierwszy.
Niepełnosprawność, a normalne życie, czyli jaki należy mieć stosunek do własnej dysfunkcji
Wiele osób niepełnosprawnych uważa, że ich dysfunkcja jest przeszkodą nie do pokonania na drodze do spełnionego i radosnego życia, a jeszcze więcej osób pełnosprawnych widzi w niej nieprzebytą barierę, która może oddzielić dotkniętego nią człowieka od normalnego funkcjonowania.
Czy jednak na pewno tak jest?
Jako osoba niepełnosprawna uważam, że absolutnie nie.
Moje motto życiowe w tym względzie można streścić w zdaniu:
"Uśmiech losu można zobaczyć nawet w tych najciemniejszych chwilach, jeżeli pamięta się, żeby zapalić światło".
To cytat z powieści "Harry Potter i więzień Azkabanu" autorstwa J K Rowling.
Lecz chociaż słowa te pochodzą z książki fantasy, sądzę, że mogą one znaleźć zastosowanie także w realnym życiu każdego z nas.
Zdanie to jest tak istotne, ponieważ uświadamia nam, że nawet w obliczu ogromnych przeciwności losu, człowiek jest w stanie dostrzec pozytywne aspekty swojego życia pod warunkiem, iż będzie posiadał odpowiednio silną wolę i motywację do dalszego działania.
To, czy będziemy potrafili docenić nasze życie pomimo utrudnień zależy zatem przede wszystkim od naszej osobowości.
Aby jednak zachować optymizm, niezależnie od rozmaitych okoliczności, należy w pierwszej kolejności uwierzyć w samego siebie.
W osiągnięciu tej wiary niezwykle ważne jest otoczenie osoby niepełnosprawnej, które ma olbrzymie znaczenie w procesie kształtowania naszego światopoglądu oraz poczucia własnej wartości.
Dobrym przykładem na poparcie tej tezy, jest chociażby mój przypadek.
Nazywam się Jakub Nowicki i mam 19 lat. Od drugiego roku życia jestem osobą niewidomą.
Wiele ludzi mogłoby uznać, że brak wzroku, tego najważniejszego zmysłu, jaki ma do dyspozycji człowiek, jest bardzo poważnym ograniczeniem. Nie dla mnie. Uważam bowiem, że nawet jeśli nie we wszystkich przypadkach, to przynajmniej w większości z nich niepełnosprawność jest w stanie zdominować nasze życie na tyle, na ile jej na to pozwolimy.
Taką postawę zawdzięczam na pewno w dużej mierze swojemu charakterowi, ale także otoczeniu, które zawsze mnie motywowało.
W otoczeniu tym zawsze miałem ludzi różnych: zdrowych, niewidomych i z innymi dysfunkcjami. Nigdy nie zamykałem się w żadnej grupie, ani też żadnej nie dyskryminowałem.
Zawsze stronię od wszelkich stereotypów związanych z niepełnosprawnością. Tam, gdzie to możliwe, staram się bezwzględnie zachować jak największą samodzielność, nawet jeżeli miałoby się to wiązać z wysiłkiem potrzebnym do pokonywania dodatkowych barier.
W tych staraniach zawsze wspiera mnie rodzina, która robi wszystko, żebym jak najmniej odczuł te ograniczenia, które narzuca mi dysfunkcja.
Przez cały okres swojej dotychczasowej edukacji, uczęszczałem do szkół, w których uczyli się także pełnosprawni uczniowie.
Nigdy nie chciałem edukować się w ośrodku przeznaczonym wyłącznie dla osób niewidomych, ponieważ sądziłem, że najlepiej jest uczyć się od samego początku funkcjonowania w normalnym społeczeństwie.
Do podstawówki i do gimnazjum chodziłem do Gdyńskiej Szkoły Społecznej, małej szkoły integracyjnej, w której osoby z różnymi dysfunkcjami, głównie z dysfunkcjami wzroku, kształciły się razem z osobami w pełni zdrowymi.
Inaczej było w liceum, które było szkołą zwykłą, pozbawioną klas integracyjnych.
Okazało się bowiem, że jedyna szkoła średnia w moim mieście, która posiadała oddziały integracyjne, była szkołą o niskim poziomie. Do takiej natomiast chodzić nie zamierzałem, uważając, że stać mnie na więcej.
Na szczęście Pani Dyrektor II liceum ogólnokształcącego w Gdyni zgodziła się przyjąć mnie do swojej placówki, mimo, że tak jak napisałem wcześniej, nigdy przedtem nie uczęszczały tam osoby niepełnosprawne.
W szkole tej spotkałem się ze wspaniałym przyjęciem, nie tylko ze strony nauczycieli, ale także ze strony uczniów, którzy wykazali niespotykaną często w tym wieku dojrzałość.
Kiedy potrzebowałem pomocy, na przykład w dojściu do jakiejś sali, zawsze znalazł się ktoś, kto takiej pomocy mi udzielił. Każdy traktował mnie przy tym na równi ze wszystkimi innymi, z czego oczywiście byłem bardzo zadowolony.
I tu właśnie dochodzimy do punktu, w którym najlepiej widać na moim przykładzie, jaką rolę odgrywa otoczenie osoby z dysfunkcją, chociażby w kształtowaniu się jej samooceny.
Aby ta samoocena była prawidłowa, należy w pierwszej kolejności traktować osobę niepełnosprawną tak normalnie, jak to tylko możliwe. Najgorsze, co można zrobić w takiej sytuacji to wpasowanie jej w ramy stereotypów, które pokażą jedynie jej inność, przy okazji nierzadko krzywdząc taką osobę.
Właśnie takiej stereotypizacji unikali nie tylko moi znajomi, lecz także moi wszyscy nauczyciele, za co jestem im ogromnie wdzięczny. Traktowali mnie tak samo, jak wszystkich pozostałych, wymagając ode mnie tego samego, o ile oczywiście było to możliwe.
Nawet jednak z przedmiotów ścisłych, w których podstawie programowej pojawiały się zadania niewykonalne bez pomocy wzroku, dostosowania były tylko takie, jakie rzeczywiście okazywały się niezbędne.
Właśnie dzięki takiemu normalnemu traktowaniu, człowiek z dysfunkcją może nabrać nieodzownej w dorosłym życiu pewności siebie, a także umiejętności obiektywnego stwierdzenia, co jest jego atutem, a co słabą stroną.
Dzięki uczestniczeniu w normalnym życiu społeczeństwa, ludzie tacy mogą także dojść do bardzo ważnego wniosku, a mianowicie, że niepełnosprawność jest jedynie pewnym utrudnieniem na drodze do celów, jakie sobie wyznaczyliśmy, a nie przeszkodą nie do pokonania. Utrudnienia natomiast ma każdy z nas, nie zależnie od tego, czy ma jakąś dysfunkcję, czy też jest całkowicie zdrowy.
Jeżeli osobę niepełnosprawną będziemy traktować jak najnormalniej, nie tylko zaoszczędzimy jej mogącego wystąpić poczucia wyobcowania, ale także sprawimy, że będzie mogła łatwiej nawiązywać kontakty z innymi ludźmi, będzie bardziej otwarta, a w związku z tym nigdy nie poczuje się samotna.
Samotność zaś to najgorsze, co może spotkać człowieka. Jesteśmy bowiem istotami społecznymi i jeśli rozwój naszej osobowości ma przebiegać prawidłowo, potrzebujemy relacji międzyludzkich.
Jeszcze jedną korzyścią płynącą z unikania izolacji osoby niepełnosprawnej od wszelkich trudności oraz zwykłego społeczeństwa, jest bez wątpienia komfort psychiczny samej takiej osoby.
Nie oznacza to oczywiście, że należy w imię samodzielności narażać osoby z dysfunkcjami na sytuacje dla nich niebezpieczne.
Należy jednak unikać nadopiekuńczości.
W przeciwnym razie osoba, będąca obiektem takiej nadopiekuńczości, może czuć się sfrustrowana nadmiernymi ograniczeniami, albo też ulec złudzeniu, że dorosłe życie w społeczeństwie nie wiąże się z żadnymi obowiązkami i problemami.
Takie złudzenie z kolei nie wytrzyma najprawdopodobniej zderzenia z brutalną rzeczywistością, czyniąc taką osobę całkowicie bezradną.
Kolejnym czynnikiem, bardzo istotnym dla kształtowania w człowieku z dysfunkcją umiejętności optymistycznego patrzenia na świat oraz samego siebie jest pasja.
Nie jakaś konkretna, ale jakakolwiek, taka, która sprawi, że zainteresujemy się otaczającym nas światem i udowodni nam, że możemy być w czymś naprawdę dobrzy i to niezależnie od dysfunkcji, albo jej braku.
Pasja taka może sprawić, że zapomnimy o własnych ograniczeniach i będziemy mieć znacznie ciekawsze życie, niż wiele osób całkowicie zdrowych.
Tak właśnie było w moim przypadku.
Moją największą pasją, o której będę pisał więcej w innych artykułach tej książki, jest paleontologia, czyli nauka o tym, jak wyglądało życie w prehistorii.
Zainteresowanie to dało mi naprawdę wiele. Nie tylko pozwoliło mi docenić, jak ciekawy jest świat nauki, ale uświadomiło mi również, wraz z innymi moimi zainteresowaniami, że niepełnosprawność to zaledwie jeden z wielu aspektów mojego życia, którym nie należy się nadmiernie przejmować.
Taka postawa umożliwiła mi też zrozumienie jeszcze jednego, a mianowicie tego, że jeśli mamy właściwy stosunek do własnej niepełnosprawności, możemy z czasem dojść do etapu, na którym stwierdzimy, że nasza dysfunkcja, pomimo iż stwarza pewne ograniczenia, nie jest już dla nas przekleństwem, lecz staje się paradoksalnie szansą.
Staje się szansą na to, abyśmy uświadomili sobie, co jest tak naprawdę istotne w życiu każdego człowieka.
Pozwala nam docenić prawdziwe wartości i spojrzeć na ludzi dookoła nieco głębiej, niż zwykle to robimy, a także czerpać prawdziwą satysfakcję z relacji z drugim człowiekiem, które przecież są naszym największym bogactwem.
Podsumowując, niepełnosprawność może zdominować nasze życie i uczynić je pasmem nieszczęść, ale tylko wtedy, kiedy sami jej na to pozwolimy.
Wszystko bowiem jest kwestią naszej osobowości i tego, czy we właściwym momencie spotkamy na swojej drodze właściwych ludzi, którzy nauczą nas patrzeć optymistycznie nie tylko na otaczającą rzeczywistość, ale także na samych siebie.
Jeżeli jednak odnajdziemy w sobie i w innych motywację do dalszego działania, jeśli odkryjemy w sobie liczne pasje pokazujące nam, jak interesujący jest świat, zrozumiemy, że niepełnosprawność paradoksalnie może być szansą na pełniejsze życie.
I tak właśnie ja sam podchodzę do swojej dysfunkcji.
Ile razy o niej rozmawiam, podkreślam, że choć jest ona pewnym ograniczeniem, sprawiła, że dostrzegam w ludziach tylko to, co warte jest dostrzeżenia, nie zwracając uwagi chociażby na ich wygląd, który przecież nie ma najmniejszego znaczenia.
Dzięki swoim przeżyciom rozwinąłem też wiele pasji, między innymi paleontologiczną i filozoficzną. Zacząłem też pisać książkę fantasy.
Nie wiem, czy robiłbym to wszystko, gdybym był całkowicie sprawny i czy na pewno byłbym tak zmotywowany.
Można zatem powiedzieć, że zyskałem dużo, może nawet więcej, niż straciłem w wyniku niepełnosprawności.
I takiego podejścia do życia życzę każdemu, kto ma jakiekolwiek dysfunkcje.