Kategorie
Wyzwani czytelnicze 2020

17. M. Heller i J. Życiński – Dylematy ewolucji

Witajcie,
Czas na kolejne omówienie książki, tym razem jeszcze mniejsze, bo poświęcone tylko jednemu dziełu.
Dziełem tym jest książka autorstwa Michała Hellera i Józefa Życińskiego zatytułowana dylematy ewolucji.
Jest to publikacja akademicka i muszę przyznać, że od samego początku wzbudziła moje szczególne zainteresowanie, ponieważ łączy w sobie aspekty z zakresu dwóch dziedzin, którymi się interesuję, czyli filozofii i ewolucjonizmu.
Autorzy rozpatrują tu problem ewolucji z perspektywy filozofii nauki i trudno się dziwić, ponieważ sami reprezentują właśnie tę dyscyplinę filozoficzną.
Ciekawostką jest, że obaj są również księżmi, a jeden z nich, niestety już nieżyjący Józef Życiński, był nawet biskupem. Nie byłoby w tym oczywiście niczego dziwnego, gdyby nie fakt, iż tradycyjnie uważa się ludzi kościoła za związanych z raczej anty-ewolucjonistyczną wizją świata, podczas gdy i Heller, i Życiński są ewolucjonistami, choć oczywiście teistycznymi.
Inna rzecz, że dziś w debatach naukowych i filozoficznych rzadko już zestawia się kreacjonizm i ewolucjonizm jako nurty skrajnie przeciwstawne, a przynajmniej nie robi się tego w tak bezpośrednim sensie, jak przyjęło się powszechnie uważać. Dzieje się tak najprawdopodobniej dlatego, że i ewolucjonizm, i kreacjonizm stanowią współcześnie bardzo szerokie kategorie. W rezultacie kreacjonizmu nie redukuje się bynajmniej wyłącznie do kreacjonizmu biblijnego, podobnie jak darwinizm nie wyczerpuje całego spektrum znaczeniowego pojęcia ewolucjonizmu.
O tym wszystkim między innymi piszą autorzy omawianej publikacji. Przyglądają się oni historii sporu ewolucjonizmu i kreacjonizmu, broniąc stanowiska, zgodnie z którym konflikt ten pozostaje w gruncie rzeczy sztuczny, a u jego podstaw leży zbyt wąskie rozumienie pewnych terminów.
Ale treść Dylematów ewolucji nie ogranicza się jedynie do analiz przyrodniczo-religijnego ujęcia problematyki ewolucyjnej. Obaj naukowcy bardzo kompleksowo omawiają filozoficzne implikacje ewolucjonizmu i co ważne, ich rozważania mają silną podbudowę w naukach przyrodniczych. Przeczytamy więc tu o historii myśli ewolucyjnej od starożytności, po współczesność, o tym, jak naukowa wizja świata zmieniała się na przestrzeni historii, od Arystotelesa, poprzez fizykę newtonowską, aż do współczesnej fizyki kwantowej. Zapoznamy się z kosmologicznymi interpretacjami ewolucji, różnymi znaczeniami terminu ewolucja, a także możliwymi odpowiedziami na pytanie, jak można pojmować przypadkowość i konieczność w procesie ewolucyjnym, pojęcia tak ważne, a wzbudzające tyle filozoficznych emocji.
Ciekawym, w mojej opinii, aspektem tej pozycji jest wspomniana już po części ewolucja pojęcia ewolucji na przestrzeni kolejnych stuleci. Jeśli ktoś nigdy nie wiedział, czym w sumie różnił się Lamarckowski i darwinowski model teorii ewolucji, po lekturze Dylematów ewolucji będzie z pewnością rozumiał lepiej te różnice.
Interesujące wydaje się także przedstawienie samego Darwina opisanego tu nie tylko jako autora teorii doboru naturalnego, ale również jako człowieka borykającego się z pewnymi rozterkami światopoglądowymi. Nie był on bowiem, wbrew temu, co można przypuszczać, typem agresywnego, pewnego swych racji reformatora z okrzykiem eureka przeorganizowującego gruntownie metodologiczny porządek nauk przyrodniczych.
Na koniec tego wpisu trzeba jeszcze jasno powiedzieć, iż książka Hellera i Życińskiego nie jest podręcznikiem, a bardziej wybiórczym studium filozoficznego wymiaru problematyki ewolucyjnej. W związku z tym zawiera wiele pojęć, które choć ogólnie zdefiniowane, dają się lepiej pojąć, jeśli czytelnik dysponuje już jakąś wiedzą z zakresu filozofii przyrody, czy po prostu nauk przyrodniczych, takich, jak kosmologia.
Osobiście przyznam, że momentami sam się gubiłem przy lekturze, gdyż, o czym wielu z Was wiadomo, nie jestem mocny w przedmiotach ścisłych. To z kolei wychodziło w przypadku czytania o bardziej matematycznych aspektach teorii kosmologicznych.
Ogólnie jednakże pozycję uważam z wielu względów za wartościową i polecam ją wszystkim tym, których jakkolwiek interesuje problematyka ewolucji pojętej na poziomie metodologii i historii myśli.
Tym podsumowaniem żegnam się z wami i do następnego wpisu.

2 odpowiedzi na “17. M. Heller i J. Życiński – Dylematy ewolucji”

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

EltenLink